Toolkit inclusief onderwijs - visie en draagvlak

Een gezamenlijke visie, die richting geeft aan het handelen, is heel belangrijk voor het werken aan inclusiever onderwijs en vormt de basis voor draagvlak bij alle betrokkenen.
In deze rubriek vind je gereedschappen rond thema's als: inspiratie opdoen, gezamenlijk aan een visie werken, een onderwijsconcept ontwikkelen en draagvlak zoeken bij alle betrokken doelgroepen.

Polyfonie in de klas: een praktijkboek voor inclusie

Itemnummer: 23001

Polyfonie in de klas: een praktijkboek voor inclusie

 

Annet De Vroey en Kathleen Mortier
Acco - Leuven (2002)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Deze publicatie is sterk praktijkgericht voor gebruik in de school en de klas.
  • Inhoudelijke ingrediënten voor visie-ontwikkeling
  • Eerste stappen – organisatie inrichten
  • Indicatoren voor inclusie wat betreft organisatie – index voor inclusie
  • Ondersteuningsplanning
  • Differentiatie in de klassenpraktijk
  • Responsief onderwijs
  • Participatie en leerbevordering; kader voor inclusieve klassenpraktijk
  • Werken aan relaties opbouwen – vriendschappen, met checklist voor werken daaraan
  • Samenwerken voor inclusie; teamontwikkeling – partnerschap met ouders – eigenaarschap kind
  • Transdisciplinaire samenwerking met verschillende expertises – begeleidingsteam in elke school
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • ondersteuners
  • schoolleiders
  • opleiders
   po/vo

Vol potentieel

Itemnummer: 23002

Vol potentieel

Krachtig lesgeven in diversiteit

Wendelien Vantieghem en Inge van de Putte
Acco - Leuven (2019)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Deze publicatie biedt veel informatie over inspiratie en visie.
  • Competenties voor inclusie
  • Inclusieve brillen: attitude, hoe kijk je?
  • Samenwerken voor inclusie: met ouders, andere professionals (co-teaching)
  • Ouderbetrokkenheid
  • Klassenmanagement voor inclusie
  • Over differentiatie (vooral theorie)
  • Positieve relaties met kinderen
  • Samen professionaliseren
  • Voorwaarden voor een inclusieve school
  • schoolleiders
  • ib'ers/zoco's
  • ondersteuners
  • opleiders
  • beleid en bestuur
 www.potentialtoteach.be po/vo/mbo

Samen inclusief onderwijs realiseren

Itemnummer: 23005

Samen inclusief onderwijs realiseren

Een handboek voor professionals binnen en buiten het onderwijs

Anke de Boer, Elke Struyf, Sara Nijs, Simone Doolaard
Acco - Leuven (2022)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Attitudes en competenties
  • Duurzaam werken aan een inclusieve school
  • Differentiatie - adaptief lesgeven
  • Leraar-leerlingrelaties
  • Co-teaching
  • Samenwerking met ouders en leerlingen
  • Samenwerking met externen
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • ondersteuners
   po/vo

Samen werken voor inclusiever onderwijs

Itemnummer: 23006

Samen werken voor inclusiever onderwijs

Handreiking ontwikkelagenda inclusiever onderwijs voor gemeenten en samenwerkingsverbanden PO en VO

Marij Bosdriesz en Dolf van Veen
Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg - Amsterdam (2023)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • OOGO als kans voor samenwerking rond inclusie
  • Tips voor een productieve samenwerking gemeenten en onderwijs
  • Thema’s voor een gezamenlijke ontwikkelagenda: huisvesting, leerlingenvervoer, jeugdhulp in school, doorgaande lijnen
  • schoolleiders
  • beleid en bestuur
 Download de publicatie www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl po/vo/mbo

Toolbox voor inclusief bewegingsonderwijs

Itemnummer: 23016

Toolbox voor inclusief bewegingsonderwijs in het PO

 

Hans van Ekdom
KVLO - Zeist (2022)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Artikel over inclusief bewegingsonderwijs
  • Algemene principes (m.n. UDL)
  • Uitleg Europees DIPPE-project
  • Uitleg en achtergronden over online-toolbox DIPPE
  • leraren
  • schoolleiders
  • ondersteuners
 Download het artikel (PDF)
www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl

Disentangling Inclusion in Primary Physical Education:
www.dippe.lu 		po

Stappenplan voor inclusiever onderwijs

Itemnummer: 23017

Stappenplan voor inclusiever onderwijs

 

Jose Smits, Astrid Greven en Heleen Hartholt
website Defence for Children (2018)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Deze stappenplannen bieden de handvatten om te werken aan inclusie in het onderwijs.
  • Stappenplannen voor vier doelgroepen: ouders/verzorgers - scholen - beleidsmakers - bestuurders en samenwerkingsverbanden
  • Het draait steeds om visie, kennis en aan de slag gaan
  • Het stappenplan voor scholen kent vijf stappen: vorm een team, visieontwikkeling, inventarisatie, actieplan, het begin is er
  • ib'ers/zoco's
  • ondersteuners
  • leraren
  • schoolleiders
  • beleid en bestuur
 www.defenceforchildren.nl po/vo

Universal Design for Learning (UDL)

Itemnummer: 23018

Universal Design for Learning (UDL) Guidelines: Full-Text Representation Version 2.0

 

David H. Rose and Jenna Gravel
CAST - Wakefield MA (2011)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Ontwikkeling en richtlijnen van UDL
  • Wat is UDL?
  • Vitale vragen rond UDL
  • De principes van UDL
  • Zorg voor meerdere middelen voor: betrokkenheid - vertegenwoordiging - actie en expressie
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • ondersteuners
  • beleid en bestuur
 Download het artikel (PDF)
www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl 		po/vo/mbo

The UDL Guidelines

Itemnummer: 23019

The UDL Guidelines

website CAST

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Adviezen voor het invullen van de drie principes van UDL:
  • Betrokkenheid: motiveren voor leren, doorzetten en zelfregulering
  • Vertegenwoordiging: manieren van aanbieden leerstof, taal en symbolen, begrip
  • Actie en expressie: fysieke actie, communicatie en expressie, executieve functies
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • ondersteuners
 udlguidelines.cast.org po/vo/mbo

European Toolkit for Schools

Itemnummer: 23024

European Toolkit for Schools

Promoting inclusive education and tackling early school leaving

website School Education Gateway

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Website met Europese toolkit voor scholen voor de bevordering van inclusief onderwijs en bestrijding van voortijdig schoolverlaten. Naast algemene informatie ook specifieke informatie over/voor:
  • Schoolbesturen
  • Leraren
  • Ondersteuning van leerlingen
  • Ouderbetrokkenheid
  • Samenwerken met partners van buiten de school
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • ondersteuners
  • schoolleiders
  • beleid en bestuur
 www.schooleducationgateway.eu po/vo/mbo

Werken aan inclusiever basisonderwijs

Itemnummer: 23025

Werken aan inclusiever basisonderwijs

Verkennend onderzoek onder scholen voor basisonderwijs in Nederland.

Dolf van Veen en Paolo van der Steenhoven
Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg - Amsterdam (2021)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Rapportage over onderzoek onder basisscholen die werken aan inclusiever onderwijs.
  • Kenmerken van basisscholen die werken aan inclusiever onderwijs
  • Opgenomen leerlingen die speciale ondersteuning nodig hebben
  • Motieven en ambities van basisscholen
  • Aandachtsgebieden en vorderingen
  • Knelpunten en ondersteuningsbehoeften van basisscholen
  • schoolleiders
  • beleid en bestuur
 Download factsheet en rapport Rapport bao
Factsheet bao
 po

Werken aan inclusiever voortgezet onderwijs

Itemnummer: 23026

Werken aan inclusiever voortgezet onderwijs

Verkennend onderzoek onder scholen voor voortgezet onderwijs in Nederland.

Dolf van Veen en Paolo van der Steenhoven
Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg - Amsterdam (2021)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Rapportage over onderzoek onder scholen voor voortgezet onderwijs die werken aan inclusiever onderwijs.
  • Kenmerken van vo-scholen die werken aan inclusiever onderwijs
  • Opgenomen leerlingen die speciale ondersteuning nodig hebben
  • Motieven en ambities van vo-scholen
  • Aandachtsgebieden en vorderingen
  • Knelpunten en ondersteuningsbehoeften van vo-scholen
  • schoolleiders
  • beleid en bestuur
 Download factsheet en rapport
Rapport vo

Factsheet vo
 vo

The Index for Inclusion

Itemnummer: 23030

The Index for Inclusion: developing learning and participation in schools

 

Tony Booth & Mel Ainscow
Centre for Studies on Inclusive Education - Bristol (2011)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • De Index is een praktisch hulpmiddel voor zelfevaluatie en verbetering van scholen en andere onderwijsinstellingen. Inclusie zoals beschreven in de Index, is een principiële benadering van het ontwikkelen van onderwijs; het richt zich op culturen, beleid en praktijken die iedereen aangaan: kinderen en volwassenen, scholen, gezinnen en lokale gemeenschappen.
  • Voor beginnende en gevorderde scholen op het pad naar inclusie
  • Identificatie van attitudes, belemmeringen, mogelijkheden en inspanningen m.b.v. indicatoren
  • Suggesties voor ontwikkeling, georganiseerd langs drie dimensies van verbetering: beleid, praktijken en culturen
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • ondersteuners
  • schoolleiders
  • beleid en bestuur
 Download de publicatie (versie 2002, Engelstalig, PDF):
www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl

Korte samenvatting (Engelstalig):
www.csie.org.uk 		po/vo

National Framework for Inclusion

Itemnummer: 23033

National Framework for Inclusion - 3rd edition

 

Scottish Universities Inclusion Group
Scottish Universities Inclusion Group - (2022)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Deze uitgave (NFI) uit het gidsland Schotland biedt richtlijnen voor leraren over inclusie en de inclusieve onderwijspraktijk. Het NFI geeft leraren een structuur om na te denken over een visie op sociale rechtvaardigheid en inclusie in relatie tot onderwijs, gekoppeld aan eigen professionele ervaringen en vaardigheden, ook in relatie tot de positie in de loopbaan.
  • Reflectie op de eigen huidige en gewenste inclusieve onderwijspraktijk
  • Werken aan een eigen inclusieve onderwijspraktijk
  • Het kader omvat de volgende hoofdthema's voor reflectie en ontwikkeling: professionele normen - professionele kennis, begrip en ervaring - professionale vaardigheden en kansen
  • Uitgebreide lijst met suggesties voor verder lezen
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • opleiders
 Download de publicatie (PDF)
www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl

Meer informatie
www.gtcs.org.uk 		po/vo

Klassenmanagement NCOJ

Itemnummer: 23035

Pedagogisch Klassenmanagement voor inclusief onderwijs

 

Marij Bosdriesz & Dolf van Veen
Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg - Amsterdam

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • De website is het resultaat van het Programma Pedagogisch Klassenmanagement. De daar verzamelde kennis en inzichten zijn heel geschikt als ondersteuning voor inclusief onderwijs. Het is met name geschikt voor beginnende leerkrachten. De website omvat drie onderdelen: visie – bouwstenen – achtergronden.
  • Visie: de richtinggevende principes en de bewegingsrichtingen die in dit programma centraal staan.
  • Bouwstenen: deze worden gevormd door onderwijsstrategieën op vier terreinen: organisatie, instructie, gedragsmanagement en zorg. Bij elke bouwsteen zijn oefeningen opgenomen, evenals tips en verwijzingen naar achtergrondinformatie.
  • Achtergrond: artikelen die de achtergrond belichten van de visie op klassenmanagement. Tevens wordt een overzicht gegeven van in Nederland veel gebruikte programma's voor klassenmanagement.
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • ondersteuners
  • opleiders
  • ouders/leerlingen
 www.klassenmanagement.ncoj.nl po/vo

Samenwerkingsverbanden stimuleren inclusiever onderwijs

Itemnummer: 23037

Samenwerkingsverbanden stimuleren inclusiever onderwijs

 

Marij Bosdriesz & Dolf van Veen
Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg - Amsterdam (2024)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Negen portretten van samenwerkingsverbanden
  • Voortgang, opbrengsten en stappen vooruit voor inclusiever onderwijs
  • Beeld van belemmerende en bevorderende factoren en (werkzame) strategieën om voortgang en (betere) resultaten te boeken voor leerlingen
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • beleid en bestuur
  • ondersteuners
  • ouders/leerlingen
 www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl po/vo

Evolutie naar scholen voor iedereen

Itemnummer: 23036

Evolutie naar scholen voor iedereen

 

Onafhankelijke Commissie Inclusief Onderwijs Vlaanderen (2024)
 

thema's doelgroepen verder lezen sector
Advies over inclusief onderwijs in Vlaanderen. De onderzoekscommissie stelt een inclusief onderwijssysteem voor, dat een breed fundament voor een inclusieve samenleving legt. Met acht krachtlijnen of aanbevelingen om inclusief onderwijs te realiseren die ook voor de Nederlandse onderwijspraktijk interessant zijn.
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • ouders/leerlingen
 www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl po/vo

Samen inclusief onderwijs realiseren

Itemnummer: 23039

Samen inclusief onderwijs realiseren

Een handboek voor professionals binnen en buiten het onderwijs

Anke de Boer, Elke Struyf, Sara Nijs en Simone Doolaard
Uitgeverij Acco - Leuven (2022)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Wetenschappelijk handboek om professionals binnen en buiten het onderwijs te inspireren voor inclusie.
  • Hoe werk je in kleine stappen toe naar de inclusie van leerlingen met intensieve en complexe ondersteuningsbehoeften?
  • Competenties van de inclusieve leraar
  • Differentiatie
  • Samenwerking
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • ondersteuners
  • beleid en bestuur
 www.accouitgeverij.nl po/vo

Inclusie van kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften

Itemnummer: 23040

Inclusie van kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften

Een leidraad voor inclusieve kinderopvang

VBJK, Mike De Cloedt (red.), 2024
 

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Over inclusieve kinderopvang in Vlaanderen, waar op veel plaatsen kinderen met extra ondersteuningsbehoeften al een plek in de reguliere kinderopvang hebben.
    Bedoeld om de reflectie over inclusieve kinderopvang te voeden en concrete handvatten en tips aan te bieden.
  • Wat is inclusieve kinderopvang?
  • Hoe bouw je aan een visie die inclusieve kinderopvang bevordert?
  • Wat doe je wanneer je bezorgd bent over de ontwikkeling van een kind?
  • Hoe zorg je voor een warm onthaal van kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften en hun gezin?
  • Hoe ga je in de groep op een positieve manier om met verschillen tussen kinderen en families?
  • Wat zijn aandachtspunten wanneer je als kinderopvanginitiatief wil starten met inclusieve kinderopvang?
  • Hoe kan je een netwerk uitbouwen dat de nodige steun geeft bij inclusieve kinderopvang?
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • ondersteuners
  • ouders/leerlingen
  • beleid en bestuur
 www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl kdo

De basis van klassenmanagement

Itemnummer: 23041

De basis van klassenmanagement

Grip krijgen op de school- en klasdynamiek

Tom Adams en William Buys
LannooCampus (2024)

thema's doelgroepen verder lezen sector
  • Onderbouwd met onderzoek en boordevol praktische tips.
  • Wat zijn de hoekstenen van klassenmanagement?
  • Hoe creëer je een veilig leerklimaat in je klas?
  • Waarin verschilt klassenmanagement per schooltype?
  • leraren
  • ib'ers/zoco's
  • schoolleiders
  • ondersteuners
 www.lannoocampus.be po/vo/mbo

Toelichting doelgroepen/functies

In deze gereedschapskist vallen onder kopjes van doelgroepen de volgende functies/groepen:

  • leraren: leerkrachten - docenten - klassen-/onderwijsassistenten - mentoren
  • ib’ers en zorgcoördinatoren
  • schoolleiders: schoolleiders - afdelingsleiders
  • ondersteuners: consulenten samenwerkingsverband, (v)so, jeugdhulp, andere externen
  • opleiders (van eerste en tweedegraads lerarenopleidingen)
  • beleid en bestuur: bestuurders en beleidsmedewerkers van samenwerkingsverbanden, gemeenten en schoolbesturen
  • ouders en leerlingen

Rubrieken gereedschapskist en toelichting doelgroepen