Toolkit inclusief onderwijs – ouders en leerlingen

De bedoeling van inclusiever onderwijs is in eerste instantie dat leerlingen er beter van worden. Dat betekent dat je hen en hun ouders actief moet betrekken bij zowel de planvorming of beleid voor inclusie, als voor de praktijk in de school.
In deze rubriek vind je gereedschappen rond thema’s als: de stem van de leerling, eigenaarschap leerlingen, met een beperking naar school, leerling-leerling-interactie, ouderbetrokkenheid en partnerschap met ouders.

Polyfonie in de klas: een praktijkboek voor inclusie

Itemnummer: 23001

Polyfonie in de klas: een praktijkboek voor inclusie

Annet De Vroey en Kathleen Mortier
Acco - Leuven (2002)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Deze publicatie is sterk praktijkgericht voor gebruik in de school en de klas. Inhoudelijke ingrediënten voor visie-ontwikkeling Eerste stappen – organisatie inrichten Indicatoren voor inclusie wat betreft organisatie – index voor inclusie Ondersteuningsplanning Differentiatie in de klassenpraktijk Responsief onderwijs Participatie en leerbevordering; kader voor inclusieve klassenpraktijk Werken aan relaties opbouwen – vriendschappen, met checklist voor werken daaraan Samenwerken voor inclusie; teamontwikkeling – partnerschap met ouders – eigenaarschap kind Transdisciplinaire samenwerking met verschillende expertises – begeleidingsteam in elke school	leraren ib'ers/zoco's ondersteuners schoolleiders opleiders		po/vo

Vol potentieel

Itemnummer: 23002

Vol potentieel

Krachtig lesgeven in diversiteit

Wendelien Vantieghem en Inge van de Putte
Acco - Leuven (2019)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Deze publicatie biedt veel informatie over inspiratie en visie. Competenties voor inclusie Inclusieve brillen: attitude, hoe kijk je? Samenwerken voor inclusie: met ouders, andere professionals (co-teaching) Ouderbetrokkenheid Klassenmanagement voor inclusie Over differentiatie (vooral theorie) Positieve relaties met kinderen Samen professionaliseren Voorwaarden voor een inclusieve school	schoolleiders ib'ers/zoco's ondersteuners opleiders beleid en bestuur	www.potentialtoteach.be	po/vo/mbo

Samen inclusief onderwijs realiseren

Itemnummer: 23005

Samen inclusief onderwijs realiseren

Een handboek voor professionals binnen en buiten het onderwijs

Anke de Boer, Elke Struyf, Sara Nijs, Simone Doolaard
Acco - Leuven (2022)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Attitudes en competenties Duurzaam werken aan een inclusieve school Differentiatie - adaptief lesgeven Leraar-leerlingrelaties Co-teaching Samenwerking met ouders en leerlingen Samenwerking met externen	leraren ib'ers/zoco's ondersteuners		po/vo

'Zo kan het ook' po-scholen

Itemnummer: 23008

'Zo kan het ook’ po-scholen

Vier po-scholen maken werk van inclusief basisonderwijs. Laat je inspireren!

Astrid Greven en Heleen Hartholt
In1school - Defence for Children (2016)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Vier voorbeelden van po-scholen die werk maken van inclusiever onderwijs: De Korenaar in Eindhoven Het Rondeel in Den Bosch De Verrekijker in Julianadorp De Kroevendonk in Roosendaal Per school gaat het over: inclusieve cultuur - inclusief beleid - inclusieve praktijk - verhalen van leerlingen	leraren ib'ers/zoco's schoolleiders beleid en bestuur ondersteuners	Download het artikel (PDF) www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl	po

'Zo kan het ook' vo-scholen

Itemnummer: 23009

'Zo kan het ook’ vo-scholen

Drie vo-scholen maken werk van inclusief voortgezet onderwijs. Laat je inspireren!

Astrid Greven
In1school - Defence for Children (2019)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Drie voorbeelden van vo-scholen die werk maken van inclusiever onderwijs: Notre Dame des Anges, Ubbergen Eduwiek, Hoogeveen Innova, Enschede Per school gaat het over: inclusieve cultuur - inclusief beleid - inclusieve praktijk - verhalen van leerlingen	leraren ib'ers/zoco's schoolleiders beleid en bestuur ondersteuners	Download het artikel (PDF) www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl	vo

'Zo kan het ook' Inspiratiewaaier inclusief onderwijs

Itemnummer: 23010

‘Zo kan het ook’ Inspiratiewaaier inclusief onderwijs

Inclusie op school

Astrid Greven e.a.
In1school - Defence for Children (2018)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Tips en handvatten voor scholen om alle kinderen mee te laten doen op school Bedoeld voor discussie-, visie- en beleidsontwikkeling Ook voor de praktijk in de klas	leraren ib'ers/zoco's schoolleiders beleid en bestuur ondersteuners	www.defenceforchildren.nl	po/vo

European Toolkit for Schools

Itemnummer: 23024

European Toolkit for Schools

Promoting inclusive education and tackling early school leaving

website School Education Gateway

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Website met Europese toolkit voor scholen voor de bevordering van inclusief onderwijs en bestrijding van voortijdig schoolverlaten. Naast algemene informatie ook specifieke informatie over/voor: Schoolbesturen Leraren Ondersteuning van leerlingen Ouderbetrokkenheid Samenwerken met partners van buiten de school	leraren ib'ers/zoco's ondersteuners schoolleiders beleid en bestuur	www.schooleducationgateway.eu	po/vo/mbo

Reaching the 'Hard to Reach'

Itemnummer: 23028

Reaching the 'Hard to Reach'

Inclusive responses to diversity through child-teacher dialogue

website Reaching the 'Hard to Reach' - Erasmus+ (2020)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Op deze website zijn handreikingen te vinden die zijn gebaseerd op vergaarde kennis in samenwerkend actie-onderzoek door leerlingen, leerkrachten en universiteits-medewerkers in vijf landen (Oostenrijk, Denemarken, Spanje, Engeland en Portugal) naar het beter bereiken van moeilijk te bereiken leerlingen. Dit leverde zes handreikingen en video's op over: Opzet en achtergronden van het onderzoek Inclusief onderzoek: stap-voor-stap gids voor leerkrachten Handreiking voor het monitoren van het denken en handelen van leerkrachten Leerlingen voorbereiden om onderzoekers te zijn (een handreiking) Handreiking voor het monitoren van leerling-betrokkenheid Toolkit voor het ophalen van de meningen van leerlingen	leraren ib'ers/zoco's ondersteuners schoolleiders beleid en bestuur ouders en leerlingen	Download de zes handreikingen (PDF) Inclusive Inquiry Guide: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Preparing students to be Researchers: A Guidance Manual: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Accounts of Developments in the five country networks: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Students’ Voices Toolkit: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Guidance Document for monitoring Teachers’ Thinking and Practices: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Guidance Document for monitoring Students’ Engagement: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Guidance Document for monitoring Students’ Engagement: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Video's: www.reachingthehardtoreach.eu	po/vo

Responding to diversity by engaging with students’ voices

Itemnummer: 23029

Responding to diversity by engaging with students’ voices

A strategy for teacher development

Kyriaki (Kiki) Messiou (Ed.)
University of Southampton (2014)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Twee handreikingen (getiteld 'A Guide & Accounts of Practice') gebaseerd op kennis vergaard in Spanje, Portugal en het Verenigd Koninkrijk over hoe het perspectief en het oordeel van leerlingen leraren kunnen ondersteunen bij het omgaan met diversiteit. Met daarin aandacht voor: Strategie voor professionalisering van leraren door verbinding met de stem van leerlingen Gebruik van de strategie in de praktijk Toolkit met heel praktische werkwijzen voor het ophalen van de stem van leerlingen	leraren ib'ers/zoco's ondersteuners schoolleiders ouders en leerlingen	Download twee publicaties (PDF) Responding to diversity by engaging with students’ voices - Accounts of Practice: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Responding to diversity by engaging with students’ voices - A Guide: www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Introductievideo: www.reachingthehardtoreach.eu	vo/po

The Index for Inclusion

Itemnummer: 23030

The Index for Inclusion: developing learning and participation in schools

Tony Booth & Mel Ainscow
Centre for Studies on Inclusive Education - Bristol (2011)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
De Index is een praktisch hulpmiddel voor zelfevaluatie en verbetering van scholen en andere onderwijsinstellingen. Inclusie zoals beschreven in de Index, is een principiële benadering van het ontwikkelen van onderwijs; het richt zich op culturen, beleid en praktijken die iedereen aangaan: kinderen en volwassenen, scholen, gezinnen en lokale gemeenschappen. Voor beginnende en gevorderde scholen op het pad naar inclusie Identificatie van attitudes, belemmeringen, mogelijkheden en inspanningen m.b.v. indicatoren Suggesties voor ontwikkeling, georganiseerd langs drie dimensies van verbetering: beleid, praktijken en culturen	leraren ib'ers/zoco's ondersteuners schoolleiders beleid en bestuur	Download de publicatie (versie 2002, Engelstalig, PDF): www.informatiepunt-inclusiefonderwijs.nl Korte samenvatting (Engelstalig): www.csie.org.uk	po/vo

Klassenmanagement NCOJ

Itemnummer: 23035

Pedagogisch Klassenmanagement voor inclusief onderwijs

Marij Bosdriesz & Dolf van Veen
Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg - Amsterdam

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
De website is het resultaat van het Programma Pedagogisch Klassenmanagement. De daar verzamelde kennis en inzichten zijn heel geschikt als ondersteuning voor inclusief onderwijs. Het is met name geschikt voor beginnende leerkrachten. De website omvat drie onderdelen: visie – bouwstenen – achtergronden. Visie: de richtinggevende principes en de bewegingsrichtingen die in dit programma centraal staan. Bouwstenen: deze worden gevormd door onderwijsstrategieën op vier terreinen: organisatie, instructie, gedragsmanagement en zorg. Bij elke bouwsteen zijn oefeningen opgenomen, evenals tips en verwijzingen naar achtergrondinformatie. Achtergrond: artikelen die de achtergrond belichten van de visie op klassenmanagement. Tevens wordt een overzicht gegeven van in Nederland veel gebruikte programma's voor klassenmanagement.	leraren ib'ers/zoco's schoolleiders ondersteuners opleiders ouders/leerlingen	www.klassenmanagement.ncoj.nl	po/vo

Inclusive Journeys: Addressing Marginalisation in Schools

Itemnummer: 23042

Inclusive Journeys

Addressing Marginalisation in Schools

Kyriaki Messiou
Routledge (2025)

thema's	doelgroepen	verder lezen	sector
Messiou stelt de stem en participatie van leerlingen centraal bij de ontwikkeling van inclusieve pedagogieën op scholen. Het boek biedt gefundeerde, principiële benaderingen en vermijdt rigide blauwdrukken en stappenplannen voor praktijk, beleid en onderzoek. Marginalisation and inclusive education Inclusion and equity: a global challenge Collaborative research to promote inclusion and equity Students’ voices for inclusion Responding to student diversity Using Inclusive Inquiry Implications for policy and practice Towards more democratic societies	leraren ib'ers/zoco's schoolleiders ondersteuners opleiders beleid en bestuur	www.routledge.com	po/vo

Toelichting doelgroepen/functies

In deze gereedschapskist vallen onder kopjes van doelgroepen de volgende functies/groepen:

leraren: leerkrachten - docenten - klassen-/onderwijsassistenten - mentoren
ib’ers en zorgcoördinatoren
schoolleiders: schoolleiders - afdelingsleiders
ondersteuners: consulenten samenwerkingsverband, (v)so, jeugdhulp, andere externen
opleiders (van eerste en tweedegraads lerarenopleidingen)
beleid en bestuur: bestuurders en beleidsmedewerkers van samenwerkingsverbanden, gemeenten en schoolbesturen
ouders en leerlingen

Toolkit inclusief onderwijs – ouders en leerlingen

Polyfonie in de klas: een praktijkboek voor inclusie

Vol potentieel

Samen inclusief onderwijs realiseren

'Zo kan het ook’ po-scholen

'Zo kan het ook’ vo-scholen

‘Zo kan het ook’ Inspiratiewaaier inclusief onderwijs

European Toolkit for Schools

Reaching the 'Hard to Reach'

Responding to diversity by engaging with students’ voices

The Index for Inclusion: developing learning and participation in schools

Pedagogisch Klassenmanagement voor inclusief onderwijs

Inclusive Journeys

Rubrieken gereedschapskist en toelichting doelgroepen